Kitaplar

Ayvalık’ı Ayvalık yapan değerlerin geniş kitlelere ulaştırılmasında bir çok etkenin yanı sıra kitapların büyük önemi var. Belki de kitaplar bu sürecin en başında yer alıyor. Biz de Ayvalık Hatırası’nda bu kitaplara vefa borcumuzu ödemek adına bir çaba sarfetmeye karar verdik. İşte derlediğimiz kitaplar.. Katkılarınızı her zaman bekliyoruz.

AYVALIK’I GEZERKEN – Ahmet Yorulmaz

Ayvalık’ı anlatan kitaplar düşünüldüğünde akla ilk gelen şüphesiz Ahmet Yorulmaz’ın Ayvalık’ı Gezerken kitabıdır. Ayvalık’ın pek tanınmadığı, küçük bir sahil kasabası olarak bilindiği yıllarda Ahmet Yorulmaz’ın büyük bir özveri ve Ayvalık aşkıyla çalışarak yayınladığı bu kitap, başta yunan kaynakları olmak üzere pek çok önemli kaynaktan alınan bilgilerle damıtılarak meydana getirilmiş bir kilometre taşıdır. Kitabın yedinci sayısının tanıtım yazısı şöyle:

Cunda Adası, Şeytan Sofrası, Sarımsak Taşı, Ay Işığı Manastırı, Saatli Cami, Rum evleri ve zeytin ağaçları… Ayvalık, doğal güzelliklerinin yanı sıra, taşıdığı eşsiz tarihi ve kültürel mirasıyla Ege’de bir pırıltıdır adeta. Ayvalık’ı, kadim dostu, nam-ı diğer “Ahmet Amca”dan dinlediğinizde, bu pırıltı karşı konulmaz bir tutkuya dönüşür. Sizi zeytin ağacının gölgesinde düşsel bir serüvene çıkarır.

Ayvalık’ı Gezerken, gezgininden meraklısına, Ayvalık’ı tanımak ve tatmak isteyen herkesin başvuru kitabıdır.

Remzi Kitabevi, ISBN: 978-975-14-1286-7

SAVAŞIN ÇOCUKLARI GİRİT’TEN SONRA AYVALIK – Ahmet Yorulmaz

Girit’te artakalmış soyları karışmış Bizans, Venedik, Kuzey Afrika kökenli kadınlarla ilişkiye giren Osmanlı askeri. Daha sonra Anadolu’dan ve Rumeli’den gelen kadınla da birleşir. Anadolu’dan ve Rumeli’den giden askerlerin çocukları olarak on beş kuşak Osmanlı Türkü yetişir adada. İşte, adaya çıkan ilk Türklerden sonraki siyasal, toplumsal gelişmeler içinde insanımızı vermeyi amaçlar Savaşın Çocukları-Hanya’dan Sonra Ayvalık. Başka bir deyişle, yerinden sökülüp atılan bu ilişkilerden doğmuş ada Osmanlı Türkü’nün dramını, Aynakis Hasan‘ın yaşantısıyla dile getirir.

Kitabı okuyan Necati Güngör “Bu, Benden Selam Söyle Anadoluya’nın yazarı Dido Sotiriyu’ya nazire anlamı taşıyor” diyor ve şunları ekliyor: “O, Ege’nin Türk kıyılarındaki mutlu yaşantılarından koparılışlarını anlatıyordu; bu kitap ise bunun Yunanistan tarafını… Türk-Yunan barış ve dostluğunun özlemini bu kitaptan çıkarmak, çok kolay artık. Kir Vladimiros ile karısının bir Türk çocuğuna gösterdikleri sevgi, insan sevgisinin en güzel örneği bence!”

Remzi Kitabevi, ISBN: 978-975-14-0847-1

SAVAŞIN ÇOCUKLARI YA DA AYVALIK YAŞANTISI – Ahmet Yorulmaz

Ahmet Yorulmaz’ın Savaşın Çocukları kitabının devamı niteliğinden olan  Kuşaklar ya da Ayvalık Yaşantısı, Milli Mücadele’nin hemen ardından, Türkiye ile Yunanistan arasında karşılıklı nüfus değişimini amaçlayan ve adına “mübadele” denen büyük olaydan bir başka kesit sunuyor. Savaş’ın Çocukları’nın kahramanı Girit Mübadili Aynakis Hasan, bu romanda da ön plandadır; ama bu kez, Girit çalkantısından sonra anayurtta yerleştiği Ayvalık’ta, başka bir toplumsal, siyasal ve ekonomik mücadelenin içinde bulur kendini.

Kuşaklar‘da ayrıca, Midilli’den gelmiş ve Ayvalık yaşantısına damgasını vurmuş “Midilli eliti”, iskan-tefviz olaylarının perde arkası ve öncü bir kişiliğe sahip Doktor Şekip’in ilginç yaşam öyküsü de anlatılmaktadır.

Remzi Kitabevi, ISBN: 975-14-0861

AYVALIK’TAN CUNDA’DAN – Ahmet Yorulmaz

İnsanlar ikiye ayrılabilir. Ayvalık’ı görüp ona bağlananlar, ondan vazgeçemeyenler… Bir de henüz Ayvalık’ı görmemiş olan ama yolu bir gün mutlaka Ayvalık’a düşecek olanlar…

Ayvalık’ın tarihinde hüzün ve neşe iç içedir. Göçlerle, bırakıp gitmelerle birlikte, yeni tanışmaları, yeni buluşmaları barındırır. Ancak Ayvalık bütün özel tarihine karşın, Türkiye’nin küçük mercekteki bir örneği gibidir. 1920’lerden bugüne değişen kültür, değişen yaşam biçimleri, insan ilişkileri… O yüzden Türkiye’nin hangi yöresinden, hangi kıyısından olursa olsun Herkes kendisinden bir şeyler bulacaktır bu kitapta…

Ahmet Yorulmaz, Ayvalık’tan, Cunda’dan bize selam getiriyor… Mübadelenin göçmenlerinden, Erkek Fatma’dan, Taş Kahve’den, Zigardel’den, Angaralı’dan, Uğur Mumcu’nun Komünist Ahmet Ustası’ndan, Babu Mustafa’dan, kendi keçisine ceza makbuzu kestiren Bekçi Hüseyin’den, Ayvalık Halkevi’nin emektarlarından, Fazıl Say’ın hocası Kamuran Gündemir’den…

Özetle Ayvalık’ı Ayvalık yapanlardan…

Remzi Kitabevi, ISBN: 978-975-14-1206-5

CUNDA YOLU AYVALIK’TAN GEÇER – Ahmet Yorulmaz

Geçmiş günlere özlem duyanlara…
Ayvalık ve Cunda sevdalılarına…
Bu yörelere gönül vermiş olanlara…

Kısa anlatılardan oluşan Cunda Yolu Ayvalık’tan Geçer, farklı tatlar içeriyor: Adaçayı, sigara dumanı, deniz, çam, zeytin, rakı ve şarap gibi… Ayvalık’ın, Cunda’nın kültürel ve tarihsel dokusunun izini sürüyor yazar… Öyle bir doku ki içinde Ege uygarlığının kökenlerini ve tüm renklerini yaşatıyor. Ahmet Yorulmaz, uygarlığın yolunun insandan ve kültürden geçtiğine inananları keyifli okumalara davet ediyor.

Remzi Kitabevi, ISBN: 978-975-14-1341-3

KİMLER GELDİ KİMLER GEÇTİ AYVALIK’TAN – Ahmet Yorulmaz

Ayvalık, arkeolog görüşüne göre, binlerce yıllık geçmişi olan bir yer… Ama sonuçta hep yerli yerinde duran, çok büyük, çok görkemli bir han! Bu handan saptayabildiğim bir avuç insandır bu kitap… Bunları yazmamı iki kişi istedi: Fransız coğrafyacı dostum Dr. Emile Kolodny: “Buradan gidenler yazarak Ayvalık’ı ünlendirdiler, sıra şimdi sende!” diyerek; değerli üstadım Hıfzı Topuz ise, bir iki sorusuna yanıt verdiğimde “Bu anekdotları yazmalısın’” diyerek…

Geylan Kitabevi, ISBN: 975-97240-1-4

AYVALIK VE VENEZİS YUNAN EDEBİYATINDA TÜRK İMAJI – Herkül Milas

İlias Venezis Yunanistan’ın en tanınmış yazarlarındandır. Ayvalık doğumlu yazarın en ünlü yapıtları Anadolu yaşamı ve tarihiyle doğrudan ilişkilidir. Türkiye’de bu güne dek kaleme alınmamış, pek bilinmeyen ve yüzyıl başındaki Türk-Yunan çatışmalarıyla ilgili acı olayları dile getiren yazarın en önemli yapıtları bu kitapta sunulmaktadır.  Ama bu kitap aynı zamanda bir “imaj” çalışmasıdır. Venezis’in Türkleri ve Türkiye’yi nasıl algıladığını araştıran bu çalışma, Türkiye’de sağlıklı bir biçimde hemen hiç ele alınmamış bir konuya da ışık tutmaktadır: Yunan ulusal bilinci ve kimliği “Türk” konusunda hangi konumdadır? Her iki ülkeyi de ilgilendiren bu kimlik ve “öteki” imajı konusu, özgün metinlerin bir incelenmesi sonucunda bu kitapta çözümlenmektedir. Bu çalışma hem edebiyat hem de bir siyaset bilimi alanını içermektedir. Ama bu çalışma siyaset alanında kronik bir soruna dönüşen Türk-Yunan ilişkilerine de bir açıklık getirmektedir. Ulusların tarihten ve ulusal kimliklerindenkaynaklanan “bellek” ve algılamalarının, ne tür söylem ve beklentiler yarattığı yine burada ele alınmaktadır.

İletişim Yayınları, ISBN: 975-470-681-6

TIMARHANE ADASI – Mehmet Coral

Meryem Ana’nın kutsal kabri bulundu mu?..
Nerede?..

“Yanına yaklaştıkça ışık artıyor. Dünyalar ötesi bir gül rahiyası kuşatmış aurasını… Mistik bir sarhoşluğun döngüsüne sokuyor yaklaşanı.. Tam hizasına geldiğimde kör olacak gibiyim ama, gözlerimi kırpıştıramıyorum bile. Dalgasız bir nur denizinin içinde, ebedi bir sukunete yatıyor. İnsan gözünün yaşarken göremeyeceği tonlarda devinen bir renk ve ışık evreni bu… Gözler kapalı. Gül yaprağı biçimindeki dudaklarına ebedi sükunetin mührü vurulmuş. Yüzü, pembe beyaz bir aurora gibi…”

Yüzyıl öncesinin Ayvalık’ı… Dillere destan güzellikte bir Rum kızı ile civanmert bir Türk genci, yakıcı bir aşkın sarmalında ucu sonsuza dek uzanan mistik bir yolculuğa çıkıyorlar. Ruhları ancak geride oğullarına bıraktıkları emanetin ait olduğu yere teslimiyle şefaate ulaşacak. Kutlu Meryem’in ayakucuna…

Doğan Kitap, ISBN: 975-293-462-5

ASKERLİK HAYATIM 1914-1922, IRAK CEPHESİ, İŞGAL İZMİR’İ VE AYVALIK – Ali Çetinkaya (Yayına Hazırlayanlar: Oktay Şimşek – Zeki Dilek)

Birinci Dünya Savaşı ile Kurtuluş Savaşı’nın kadrolarındaki genç subaylardan Ali Çetinkaya, Osmanlı coğrafyasının -kelimenin tam anlamıyla- dört bir yanında görev yapmıştı. Balkanlar’dan Trablusgarp’a, Kafkaslar’dan Irak’a, Marmara’dan Ege’ye pek çok yörede çalışmış ve çatışmıştı.

Irak Cephesi ile işgal İzmir’i ve Ayvalık’ta aldığı notlardan, kopyasını tuttuğu resmi yazışmalardan ve işgale dair mahkeme zabıtlarından oluşan bu eser, söz konusu savaş ve işgal cephelerinin tarihine bir katkıda bulunmak amacıyla derlendi. Belgelerin kısaltılmadan ve dili sadeleştirilmeden, sadece günümüz yazısına çevrilmesiyle ortaya çıkan bu kitap, Birinci Dünya ve Kurtuluş Savaşlarının meraklılarıyla uzmanları için bir kaynak eser olarak hazırlandı.

Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, ISBN: 9786053605027

AIOLYA’NIN BAŞKENTİ: AYVALIK – Cengiz Bektaş

Ayvalık ile ilgili hazırlanan bu çalışmayı yıllardır gerçekleştirmeyi planlayan yazar, İstanbul’daki ön çalışmaların ardından 1996 yılında bir haftasını arkadaşlarıyla birlikte Ayvalık’ta geçirerek kentsel yaşamı, kentin oylumlarını incelemiş, fotoğraflar çekmiş, çizimler yapmış ve Ayvalıklılarla sohbet ederek elde ettiği birikimleri bu kitapta biraraya getirmiştir. Ayvalık’ın nasıl bir yer olduğu, ulaşımı, iklimi, kaç kişinin yaşadığı bilgilerini okuyucularıyla paylaşan yazar, yerleşkenin uzak, yakın ve son dönem geçmişine de kitabında yer vermiştir. Ayvalık’ın kentsel yaşamı, yerleşmesi, çeşmeleri, evleri, dengeli hizmet dağılımı, dengeli gelişimi, kapıları, pencereleri, kapı tokmaklarını bulabileceğiniz kitapta, Bilge Kıray’a da yer verilmiş. Burası neresi başlığı altında Ayvalık üzerine bir sorgulamaya da yer veren yazar, Ayvalık’ın zeytinine de değinmiş. Kendi çıkardığı sonucun ardından bu yerleşmenin gelişimindeki bir tanığa Sayın Ali Onay’a kitabında yer veren yazar, Onay’ın ağzından aktardığı Panayia ve Pandeleimonos Kiliseleri’nin hikâyelerini de okuyucularıyla paylaşıyor.

Mimarlar Odası İzmir Şubesi Yayınları, Aralık 2009, Yazar: Cengiz Bektaş, Dia, Fotoğraflar: Cengiz Bektaş, Ebatlar: 16.5×24, Sayfa: 84, ISBN: 978-9944-89-815-7

OSMANLIDAN CUMHURİYETE AYVALIK TARİHİ – Bayram Bayraktar

Doktora tezimin kitabı dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Çalışma birey ve toplum kavramlarını çağdaş dünyaya ön plana çıkması nedeniyle, kimlik sorunudan yurt ve dünya sorunlarına uzanan bir alanda, yerel tarihin yaşanmışlığını yeniden ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, toplumun yakın dönem tarihende hangi süreçlerde nasıl örgütlendiği, ayrıca, bölgesel sorunlardan uluslararası ilişkilere değin ortaya koyduğu tepkiler. (Önsöz bölümünden)

ISBN No: 9751609690

KÖPRÜLÜ HAMDİ BEY VE AKBAŞ OLAYI

Milli mücadele yıllarında Gelibolu’da bulunan Akbaş Cephaneliği’ne Köprülü Hamdi Bey tarafından yapılan baskını anlatan kitap Batı Cephesi ve Ayvalık savunmasına ilişkin önemli bilgiler de vermekte. Kitabın “Batı Anadolu Savunması ve Köprülü Hamdi Bey” başlıklı ikinci bölümünde Ayvalık İlçesinin İşgali, Ayvalık İşgali ve Köprülü Hamdi Bey, Ayvalık İşgali’nin Bölgede Etkisi, Ayvalık Bölgesi’ndeki Çatışmalar başlıkla bölümlerinde Ayvalık’ın kurtuluş savaşı yıllarındaki durumuyla ilgili detaylı bilgi bulunmaktadır. Kitabın yazarı Kamil Su’dur. Kamil Su,i 1909 yılında Manisa’da doğdu. İstanbul Üniversitesi ve Yüksek Öğretmen Okulu Tarih Bölümünden mezun oldu.(1932) Kamil Su, son eseri olan bu kitabın düzenlemesi ve baskısı ile yakından ilgilendi. Fakat kitabın basımının tamamlandığı, kapak baskısının yapıldığı gün, 28 Mart 1984 günü kitabın bitmiş şeklini göremeden öldü.

Kurtuluş Ofset Basımevi, Ankara-1984

İLK KURŞUNDAN BUGÜNE AYVALIK

Ayvalık Lisesi coğrafya öğretmeni Şerif Bacık’ın kalem aldığı bu kitap Ayvalık Belediyesi Kültür Yayını olarak Ayvalık Belediyesi eski başkanı Ahmet Tüfekçi döneminde basılmıştır. Kitap 4 bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm; “İşgalden Kurtuluşa” başlığıyla Ayvalık’ın Yunanlılar tarafından işgali öncesi durumunu, işgal hazırlıklarını, işgal dönemi ve Yarbay Ali Çetinaya komutasında milli mücadelenin ilk askeri direnişinin hangi şartlarda gerçekleştirildiği anlatılıyor. İkinci bölüm, milli mücadele sonrası Ayvalık’a yerleştirilen mübadillerin ve muhacirlerin durumuna ışık tutuyor. Üçün bölümde Cumhuriyet döneminde Ayvalık’ın sosyal, kültürel ve ekonomik gelişimine ilişkin bilgiler veriliyor. Bu bölümde Ayvalık’ta Sanat, Atatürk’ün Ayvalık’a Gelişi, Geçmişten Günümüze Ayvalık’ta Eğitim ve Öğretim, Ayvalık’ta Osmanlı Dönemi, Ayvalık’ta Ekonomi, Ayvalık’ın Mahalleleri ve Belediye Başkanlarımız bölümleri yer alıyor. Dördüncü ve son bölüm olan “Dünden Bu Güne Basında Ayvalık ve Önerim” başlığıyla Ayvalık’ta bir kent müzesi, yağ borsası kurulması ve İlk Kurşun Tepesine bir abide yapılması gibi öneriler sunuluyor.

ANITSAL BİR BİNANIN YENİDEN HAYAT BULUŞU – AYVALIK ALİBEY (CUNDA) ADASI TAKSİYARHİS KİLİSE BİNASI

Tarih öncesinden günümüze uzanan süreçte sayısız kültür ve uygarlığın yaşadığı Türkiye toprakları, bu uygarlıklardan günümüze ulaşan pek çok tarihi yapıya da ev sahipliği yapmaktadır. Dünya mirasının bir parçası olan ve ülkemizde derin izler bırakan bu kültürel ve dini yapıların bazıları restorasyon ve bakım çalışmaları sonrasında günümüze gelebilmiş, bazı yapılar çeşitli nedenlerle kaybolmuştur. Kültür mirasının nadide örnekleri olan kimi yapılar ise ne yazık ki unutulmuş ve bakımsızlıktan yok olmaya yüz tutmuştur.

Balıkesir iline bağlı Ayvalık ilçesindeki Alibey (Cunda) Adası’nda bulunan tarihi Taksiyarhis Kilisesi Binası da bu önemli yapılardan biridir. Ayvalık’ın en eski kilisesi olan bina restore edilmemesi durumunda yakın dönemde telafisi imkansız hasarlarla karşılaşabilecek yapılardan biriydi.

Terk edilmiş ve bakımsız kalmış bu binanın müze haline getirilerek yeniden hayat kazanması şüphesiz ülkemizin kültür zenginliklerine değerli bir katkı sunacaktır. Bu tarihi bina 31 Mayıs 2014’te Ayvalık Rahmi M. Koç Müzesi olarak ziyarete açılmıştır. Bu kitap müzenin restorasyon öncesi, restorasyon süreci ve sonrasına ilişkin bilgi ve fotoğrafların okuyucuyla paylaşılması amacıyla hazırlanmıştır. Kitap Rahmi M. Koç Müzeleri tarafından bastırılmış olup Alibey Adası’ndaki Taksiyarhis Müzesinin bahçesinde yer alan mağazadan tedarik edilebilir.

AYVALİ-AYVALIK

Yunanistan’da 2015 yılı En İyi Çizgiroman ve En İyi Senaryo ödüllü, Fransa’da yılın en iyi çıkış yapan yabancı çizgiromanı sayılan, çizgi ve karikatür üstadı Soloúp’un başyapıt niteliğindeki 448 sayfalık eseri Ayvali-Ayvalık Fransızcadan sonra ilk kez Türkçede yayımlanıyor.

Ayvali-Ayvalık grafik romanı, Ayvalık kökenli, üç ayrı kuşaktan dört önemli yazarın yaşanmış hikâyelerini, günümüzde gerçekleşen, Midilli ile Ayvalık arasındaki günübirlik bir gemi yolculuğu kurgusu içinde harmanlıyor. Ege’nin iki yakasındaki halkların zulüm, göç, acı ve hasretle ortaklaşan tarihine, taraf tutmadan gerçekçi bir bakış sunan Ayvali-Ayvalık, okuyucuyu sinematografik bir zaman yolculuğuna çıkarıyor.

Yazar ve Çizer Soloúp’un tabiriyle “hatırlamaya” dair bir grafik roman olan Ayvali-Ayvalık, bugün hâlâ Midilli ile Ayvalık arasındaki dar boğazda, Ege’nin iki yakasında yiten insan hayatlarına, 100 yıllık bitmeyen göçmenliğe bir bakış sunuyor.

Kitabın genel hikâyesi ise şöyle:
Osmanlı dönemi Ayvalık’ını ve Ege’de gündelik hayatı ve kişileri en iyi tasvir eden yazar ve ikonograf olan Fotis Kondoğlu’nun anlatısıyla başlayan yolculuk, Amele Taburları sürgününden sağ kurtulmayı başarmış az sayıda Rumdan biri olan Ayvalıklı öykücü İlias Venezis’in 1922 yılı anlatısıyla devam ediyor. Daha sonra Agapi Venezi-Molivyati aynı dönemi kadın bakış açısıyla ve bir Türk subayıyla yaşadığı çarpıcı günlerin gücüyle anlatıyor; çağdaş Ayvalık’ın sayılı yazarlarından Ahmet Yorulmaz ise Giritli Hasan’ın hikâyesinde, Balkan Savaşları’ndan Nüfus Mübadelesi’ne uzanan yıllar boyunca Girit Türklerinin maruz kaldığı baskı ve cinayetleri yalınlıkla aktarıyor. Çizer ve anlatıcımız Soloúp ise tüm bu hikâyeleri, “vatan”ını bulma sorusuyla kendi çıktığı arayış ve yine kendisi gibi bir mübadil torunu olan Mehmet’le yaşadığı karşılaşmanın içine yerleştiriyor.